shadow

Aandacht in Elseviers Weekblad voor dokter Pieter Henricus v.d. Hoog, 75 jaar na zijn dood..

In het Elseviers Weekblad, nr.28,29 van juli 2022 stond een artikel van Leo Kwarten getiteld “Allahs Nederlandse buren”. 

Het gaat voor een gedeelte over Pieter Henricus van der Hoog (1888-1957), de flamboyante neef van mijn opa Willem van der Hoog (1892-1977). Pieter Henricus (even een geheugenopfrisser..) was een kleinzoon van kapitein/reder Pieter van der Hoog en een zoon van generaal Machiel Cornelis van der Hoog, waar ik een artikel over geschreven heb. “Oom Piet” had bacteriologie gestudeerd en ging in 1928 op uitnodiging van koning Ibn Saud naar Arabië. Hij moest een onderzoekslaboratorium in Djedda opzetten, ter voorbereiding op de komst van de vele pelgrims die op bedevaart naar Mekka wilden. De omstandigheden waren zeer primitief. Je kunt er van alles over lezen in “Pelgrims naar Mekka”. Er staat een foto bij het artikel van Pieter Henricus als bedevaartganger naar Mekka, deze foto staat ook in het boek. Pieter was nl. op een gegeven moment moslim geworden. Anders was er geen mogelijkheid om in Mekka te komen.. de Kaäba te kussen.. het water van de Zem-Zem bron te onderzoeken..  Er werd nogal getwijfeld aan de echtheid van zijn “bekering”. Uman Ryad lijkt hier anders over te denken. In zijn boek over Nederlanders die zich in de 1e helft van de 20e eeuw tot de islam bekeerden (The Hajj and Europe in the Age of Empire) heeft hij een lang hoofdstuk aan Pieter Henricus van der Hoog gewijd (blz 185-216). In ieder geval heeft “oom Piet” als belijdend islamiet zijn dochter Fatima genoemd.. En er wordt verteld dat hij op de een of andere manier meegewerkt heeft aan de totstandkoming van de bouw van de eerste moskee (Mobarakmoskee, 1955) in Den Haag. Maar dat heb ik niet onderzocht. 

In ieder geval zijn er nauwe kontakten geweest tussen Nederland en Saudie-Arabië in een tijd toen er nog weinig besef was van de olierijkdom die daar onder de grond aanwezig was.. Onbenutte kansen van Nederland, schrijft Elsevier.. De reaktie van de NHM was in die tijd zo ongeveer: “Rustig aan.. laten we eerst kijken of het wat wordt met die olie in Saudi-Arabië..”

Nou ja, Djeddah ligt aan de Rode Zee en Qatar ligt helemaal aan de andere kant, tegen de Perzische Golf… Misschien denken sommige Nederlanders daar nu, bijna 100 jaar later, een kansje te maken..

 

Een koe, een ervaren arts en.. een verbannen boekhandelaar..

Wat deze drie met elkaar te maken hebben kun je lezen in een prachtig boek wat vorig jaar (2020) verscheen bij uitgeverij Prometheus in Amsterdam. “Met een drukpers de oceaan over“, gaat over de koloniale boekcultuur in Nederlands-Indië van 1816-1920. Het is geschreven door Prof. Dr. E.A. (Lisa) Kuitert, hoogleraar boekwetenschap aan de UvA.

Werd er wel gelezen in Nederlands-Indië in de tijd van Pieter? Mocht alles geschreven en gelezen worden? Zijn boeken en kranten neutraal? Wat gebeurt er als er iemand anoniem een gevoelig artikel in jouw Nieuwsbode schrijft? Dan wordt je het land uitgezet.. Het overkwam boekhandelaar J.J. Nosse. In 1864 reisde hij onvrijwillig naar Nederland terug met de “Lichtstraal”.

In de 21e eeuw is de wereld een dorp. Bijna overal ter wereld kun je appen, mailen of videobellen met je werkgever of je thuisfront. Pieter en zijn kapiteins leefden in een totaal andere wereld. Ze waren voor communicatie afhankelijk van vlagseinen, telegraaf, brieven of berichten in de krant. Hoe gebrekkig en traag de communicatie verliep kun je in het brievenboek van Pieter lezen. Het gaat over zijn reizen tussen 1863 en 1867. In het Streekarchief Midden-Holland wordt het originele brievenboek veilig bewaard. (bewerkt tot boekje door Doedens en Mulder in 1986: “De bark Sebastiaan Pot en de laatste gloriedagen van de grote zeilvaart”).

In Nederlands-Indië verschenen veel scheepsberichten in de Java-bode, het Bataviaasch Nieuwsblad of de Locomotief. In Nederland werd door reders, handelaren en ook door familie de kolommen van de Nederlandse “couranten” gespeld. 

 

Lisa Kuitert speurde op internet naar info en een plaatje van de “Lichtstraal”. Zo kwam ze op deze site terecht. En zo kwam er weer een “spoor van Pieter” in een boek..

Artikel over dr. P.H. van der Hoog, kleinzoon van de reder..

Een interessant artikel in het Reformatorisch Dagblad van 7 april 2018 (n.a.v. een congres waarin het verleden van de islam werd belicht) over Pieter Henricus, jawel, van de Dr. van der Hoog cosmetica!

Dr. P.H. v.d. Hoog was een neef van mijn opa en een kleinzoon van reder Pieter v.d. Hoog. De foto bij het artikel komt van deze site. Het is een foto die voor in één van zijn boeken staat.

Cosmeticafabrikant werd moslim

Wie regelmatig binnenloopt bij de drogist kent ongetwijfeld cosmeticamerk Dr. Van der Hoog. Minder bekend is dat de naamgever, de Nederlandse arts Pieter Henricus van der Hoog, zich tot de islam heeft bekeerd en zelfs op bedevaart naar Mekka is geweest.

Umar Ryad (Katholieke Universiteit Leuven) bracht het verhaal vrijdag (april 2018..) in herinnering op de laatste dag van het tweedaagse symposium ”Geschiedenissen van de islam in Nederland en Vlaanderen tot 1955” in Leuven.

De in Den Haag geboren Van der Hoog (1888-1957) leefde een veelzijdig leven, aldus Ryad. De Nederlandse regering stelde hem in 1928 aan als arts in het Nederlands consulaat in Jeddah, Saoedi-Arabië. Daar raakte hij onder de indruk van de islam en bekeerde zich tot deze godsdienst.

Dat viel op het consulaat niet in goede aarde, aldus een citaat dat Ryad aanhaalde. „Een steen viel in de stille poel van onze westerse christelijke gemeenschap. Een van onze schapen had de kudde verlaten en was naar de overkant overgestoken. (…) Hij was naïef om te geloven dat hij een soort held zou worden: een man die durfde. Het tegendeel gebeurde. De zogenaamde christelijke gemeenschap sloot de rijen en degenen die zich het minst als christen gedroegen, waren het scherpste in hun kritiek.”

Zamzam

In 1934 vroeg Van der Hoog de koning van Saoedi-Arabië in een brief of hij op bedevaart naar Mekka mocht. De koning feliciteerde hem met zijn bekering tot de islam en reageerde welwillend op zijn verzoek. Wel stelde hij als voorwaarde dat Van der Hoog eerst een jaar als vroom moslim zou leven. Dat kwam neer op veel bidden en vasten. Voor deze ‘proef’ slaagde de ambtenaar glansrijk en in 1935 ging hij daadwerkelijk op bedevaart.

Critici verdachten Van der Hoog ervan dat zijn bekering slechts een voorwendsel was. De kenner van inheemse geneeswijzen zou zijn gefascineerd door de Zamzam-bron in Mekka – volgens de islamitische traditie de bron waar God Hagar op wees toen ze met Ismaël door de woestijn dwaalde en dreigde te sterven van de dorst. Moslim worden en op bedevaart gaan was de enige manier om daar als Europeaan een kijkje te mogen nemen.

Of het een list was, liet Ryad in het midden. Wel vertelde hij dat Van der Hoog –als onderdeel van de pelgrimage– uit de bron heeft gedronken. Dat was opzienbarend, want vooraf had de arts nog gezegd dat drinken van het ‘heilige water’ onhygiënisch was.

Van der Hoog kwam later terug naar Nederland en begon zijn eigen schoonheidsbedrijf. Zijn bedevaart beschreef hij in het boek ”Pelgrims naar Mekka”. In bloemrijke taal vertelt hij daarin hoe hij de Kaäba, het centrale heiligdom in Mekka, kuste.   Ryad zei dat hij de dochter van Van der Hoog heeft gesproken. Ze vertelde hem dat haar vader niet over zijn geloof sprak. Haar moeder was atheïst. De kinderen kregen een vrije opvoeding. Enkelen werden remonstrant. Vandaag weten weinig mensen meer dat Van der Hoog moslim was en op hadj ging, aldus de onderzoeker. „Zijn crèmes zijn bekender.”

 

leuke vondst.. plaatjesalbum “Het Schip”

voorkant plaatjesalbum
voorkant plaatjesalbum

linksonder een plaatje van de "Jeannette Francoise"
linksonder een plaatje van de “Jeannette Francoise”

Natuurlijk kijk ik op fairs en boekenmarkten altijd even bij boeken over schepen..

Vorige week had ik geluk!! Voor 50 cent had ik een prachtig plaatjesalbum te pakken: “Het schip van oude tijden tot heden” van P.Hofman. Echt kompleet met alle plaatjes en supergaaf.

Maar.. toen kwam de verrassing: op blz. 31 bij de koopvaardijschepen.. een inplakplaatje van de “Jeannette Francoise”.. wat een leuke vondst!!!

De vermelding klopt niet helemaal, bij de gegevens staat dat het een viermastbark is uit het begin van de 19e eeuw, dat moet zijn einde 19e eeuw.

Helemaal in m’n nopjes ging ik naar huis..

“Goed beschouwd” 25 jaar Kapiteinshuis Pekela

het jubileumboek van het Kapiteinshuis (1990-2015)
het jubileumboek van het Kapiteinshuis (1990-2015)

kapitein Duit met zijn vrouw en de bemanning van de Jeannette Francoise

Vandaag kwam de prachtige jubileumuitgave binnen van het Kapiteinshuis, het museum van Nieuwe Pekela. Wat dat boekje te maken heeft met de site van Pieter van der Hoog? Dat kun je lezen op blz. 64 en 65. Kapitein Duit uit Oude Pekela was jarenlang gezagvoerder op schepen van reder Pieter van der Hoog. Duit was getrouwd met Jantje Schuur uit Nieuwe Pekela. Hun huwelijk bleef kinderloos en Jantje voer jarenlang mee met haar man op zijn reizen. Zij ontfermde zich over de jonge matrozen. Tijdens de schipbreuk van de 1e Geertruida Gerarda deelde ze chocola uit aan haar “jongens”.

In het Kapiteinshuis hangt het prachtige portret van Duit en zijn Jantje, wat nu afgedrukt is in de jubileumuitgave. In het museum hangt ook een ingelijste foto van de “Jeannette Francoise” en een groepsfoto van Kapt. Duit, samen met zijn vrouw en de bemanning van de JF, genomen aan boord.

dagboek Jan Janse

De Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders heeft al weer een prachtige publicatie verzorgd! De nieuwe jaaruitgave van 2014 heet: “Dagboek van Jan Janse, stuurmansleerling aan boord van het Viermastbarkschip Jeanette Francoise 1905-1907.” Een prachtige publicatie van 64 blz. Jan Janse hield een dagboek bij in de paar jaren dat hij voer op de JF, die dagboeken zijn bewaard gebleven en nu opgenomen in deze prachtige nieuwe publicatie van de Kaap Hoorn-stichting. Ron v.d. Bos heeft in een uitgebreide inleiding op een boeiende manier de opkomst en neergang van de viermaster beschreven in relatie tot de economische ontwikkelingen op de diverse continenten. Blz. 21-27 gaan over Pieter en zijn schepen!

Ton Pronker overleden

Januari 2014.

Na een ernstige ziekte is op 88-jarige leeftijd overleden Ton Feije Jan Pronker. Ton werd op 29 december 1925 in Haarlem geboren en overleed op Vlieland op 24 januari 2014. Hij was een kleinzoon van Teunis Pronker die jarenlang kapitein was op het barkschip “Amicitia”. Ton Pronker was de schrijver van (o.a..) het boek over de Amicitia.

voorkant van de rouwkaart
voorkant van de rouwkaart